Gaziantep'te Edebiyat ve Folklor

Gaziantep eski çağlardan beri önemli bir kültür merkezi olmuştur. Bölge zengin bir kültür birikimine sahiptir. Kültür birikimiyle var olan çok zengin ve renkli bir folklor ortaya çıkmıştır. Türk halkı karşılıklı dayanışma, kardeşlik, bir ve beraber olma duygularıyla gerçek olayları dile getiren kendi türküsünden, koşmasından, destanından, manisinden, atasözünden dünya görüşündenkendi milli edebiyatını ortaya çıkarmıştır. 

Gaziantep Türkleri milli benliklerini kaybetmeden tutunabilmek için büyük bir çaba harcamışlardır. Türk kültürünü ve folklorunu zenginleştirerek, çevrede Türk kültürüne bağlı olmayan toplulukları dahi imrendirmek, Türk kültürünü benimsemelerini sağlamak görevini yapmışlardır. Cumhuriyet Dönemi'nde Gaziantep folklor ve kültürü geniş ölçüde derlenmiştir. Gaziantep türküsü ve oyunlarını temsil eden halk oyun ekipleri dış ülkelerde ve yurdumuzun büyük şehirlerinde yapılan yarışmalarda daima başarılı dereceler almışlardır. 

Gaziantep halk musikisinde beşikten mezara kadar toplumun bütün yaşantısını, acılarını, sevinçlerini, özlemlerini, sevgilerini öğrenmek mümkündür. Halk ozanları şiir ve musikiyi Türk ruhunda birleştirerek, maniler, koşmalar, türküler, ağıtlar ortaya koymuşlardır. Türk insanının ortak malı olan sözlü edebiyatın güzel örneklerini teşkil eden "türküler" insan ruhunda derin izler bırakırlar ve türküler acıyı, sevgiyi, özlemi, kahramanlığı, yiğitliği, mertliği dile getirirler. Halk türküleri genellikle saz eşliğinde ezgiyle söylenir. 

Halk şairleri Türk ruhunu gördüğü olaylar karşısında dile getirmiştir. Türk dilinin gelişmesinde, türkülerin, yaygınlaşmasında halk şairlerinin büyük önemi vardır. Saz şairleri köy köy, düğün düğün, şehir şehir dolaşmışlar türkülerini, manilerini koşmalarını okumuşlar halkı coşturmuşlardır. Türküler içerisinde Karacaoğlan'ın, Kerem, Garip gibi halk ozanlarının deyişleri, aşk ve duygu dolu şiirleri yaygındır. 

HALK OZANLARI 

Güneydoğu Anadolu'da Karacaoğlan, Gündeşlioğlu, dadaloğlu, Deli Boran, Aşık Hacı, Alu Beşe gibi ozanların bölge halk edebiyatı üzerinde etkileri görülür. Bu şairler halk tarafından sevilmişler ve benimsenmişlerdir. Halk bu ozanları öyle benimsemiştir ki, bunların kendi bölgesinden, Gaziantep'ten olduklarını kabul etmişlerdir. 

1-ÖKSÜZ OĞLAN: 
Ne zaman yaşadığı kesin olarak bilinmeyen ozan, anlatılan hikayelere göre amcasının kızına sevdalanmıştır. Adanalı bir zenginin bu kızı alması üzerine Öksüz oğlan diyar diyar dolaşarak türküler, şiirler çalıp söylemiştir. 
2-DEDEMOĞLU: 
XVII.yy.da yaşamış bir Bektaşi şairidir. Gaziantep-Maraş bölgesi göçerlerinden olduğu söylenmektedir. Şeyh Bedrettin'in görüşlerini benimsediği bilinmektedir. Türkmen aşiretlerindendir. 
3-MİSKİN ALİ: 
Barakta tanınmış bir halk şairidir. 18. ve 19. yy.arasında yaşadığı sanılmaktadır. Köyünden sevdiği bir kızdan karşılık alamadığı için duygularını şiire döktüğü anlatılmaktadır. 
4-GÜNDEŞLİOĞLU: 
Türkmenlerin Dulkadirli Boyu'na bağlı Gündeş Oymağı'ndandır. Güney illerinde büyük bir ün kazanmış değerli bir halk ozanıdır. 
5-ALU BEŞE: 
19.yy. sonunda yaşadığı sanılmaktadır. Barak Türkmenlerindendir. Gaziantep ve çevresinde tanınmışbir halk ozanıdır. 
6-KILIÇOĞLU: 
Baraklar'ın Azıklı Obası'ındandır.19. asır sonu mutasavvıf halk şairlerindendir 
7-DELİ BORAN: 
Son yüzyılın en güçlü ozanlarındandır. 19. yy.da güney illerimizde büyük bir ün kazanmıştır. Şiirlerinde Karacaoğlan ve Dadaloğlu'nun etkisi görülür. 
DİĞER ŞAİRLER: 
Kul Hasreti (Destanları ve türküleri ile tanınır) Aşık Ali (Ermeni-Türk kavgasını anlatan destanlarıyla tanınır), Kul Mustafa (Türküleri ile tanınan Baraklı şair), Ali Paşa (Torun Oymağı'ndan olup türkü ve destanlarıyla tanınır), Kul Hüseyin (Türküleri ile tanınmıştır.) 
DİVAN ŞAİRLERİ: 
1-HASİP DURRİ: Gaziantep şairlerinin en güçlülerindendir. Ateş-i Suzan adlı şiiriyle tanınmış kaside ve gazeller yazmıştır. 
2-KUSURİ ÖMER EFENDİi: 18.yy. divan şairlerindendir. 
3-ABDULLAH EDİP EFENDİ: (1866-1927) Ünlü bir din bilgini olup başarılı şiirler yazmıştır. 
4-ABDULLAH NECİP EFENDİ: (1845-1918) 
5-ABDÜLMECİT ZADE HAFIZ: 17.yy.divan şairidir. 
6-ABDÜLNAFİ EFENDİ: şair ve bilgindir. 
7-ARZİ MEHMED DEDE: 17.yy. şairlerindendir. 
8-ARZUHALCİ ALİ EFENDİ: (1849-1914) Hattat ve şairdir. 
9-BAYTAZOĞLU ABDULLAH: (1819- 1882) Kilisli, şair ve hattattır. 
10-HASIRCI ZADE HACI MEHMED AĞA: (1803-1886) Nükte, fıkra ve kıt'alarıyla tanınmış ünlü bir şairdir. 
11-AYDİ BABA: (1810-1865) İlahileriyle tanınmıştır. 
12-HÜSEYİN ASKİ EFENDİ: (1809-1889) Şair ve hattattır. 
13-TAHİR, 18. yy. şairlerindendir. 
14-MUSTAFA RUHİ, Kilisli şair bilgindir. 

CUMHURİYET DÖNEMİ ŞAİRLERİ 

1-İSHAK RAFET IŞITMAN: (1889-1944) Öğretmen vatan şiirleriyle tanınmıştır. 
2-ŞERİF DAİ: (1879-1927) Hece veznini kullanmış içli bir şairdir. Antep savaşında yazdığı ağıdı ünlüdür. 
3-ZEKİ SAVCI: Kahramanlık şiirleriyle tanınan Cumhuriyet döneminin güçlü şairidir. 
4-SABRİ GÜZELBEYOĞLU: (1890-1968) Kurtuluş Savaşı'yla ilgili şiirleri olan bir öğretmendir. 
5-ŞAKİR SABRİ YENER: (1888-1973) Öğretmen ve şairdir.Kurtuluş Destanı meşhurdur.